Buna nazaran memur, emekli artırımı enflasyonun üzerinde olacak. 500 bin Bağ-Kur’lunun emekli aylığı güzelleştirilecek. Taban fiyata muhtaçlığa nazaran orta artırım da yapılacak. Emekli aylığında alt hudut evrak bazında uygulanacak
- Reklam -
2023 yılında milyonlarca emekli, çalışan, öğrencinin geçim kaynağı olan “aylık, maaş, ücret” artıyor. Taban fiyata kadar olan tüm çıkarlar vergi dışı kalırken, emekli, dul, yetim aylıkları artık tatil günleri de ödeniyor.
Sabah’tan Hazal Ateş’in haberine nazaran minimum fiyata yüzde 54.66’lık artırımın akabinde emeklilerin yeni yıl artırımı da 3 Ocak’ta açıklanacak enflasyon verisiyle netleşecek.
Memur ve memur emeklileri 15 Ocak 2023’de, SSK emeklileri de 17-26 Ocak ortasında, Bağ-Kur emeklileri de 25-28 Ocak tarihleri ortasında artırımlı maaş, aylıklarını alacak.
- Reklam -
Bu yıl için 3500 lira uygulanan en düşük emekli aylığının yeni yıldan itibaren 5 bin lirayı geçmesi, emekli ve memura enflasyonun üzerinde artış yapılması bekleniyor.
Emekli aylığı çok düşük olan 500 bine yakın Bağ-Kur’luya nefes aldıracak düzenlemeler yapılacak. Taban fiyat seviyesinde fiyatla daima bir işte çalışan yahut gelire sahip olan öğrenciler burs, tahsil kredisi almaya devam edecek. İşçi-memur ayırımı olmadan bütün çalışanların minimum fiyata kadar olan gelirine vergi istisnası uygulanacak.
Ücreti geciken, çalışmaktan kaçınma hakkının yanı sıra iş akdini feshedip kıdem tazminatı talep edebilir. Çalışanlara bütün iş kollarını kapsayacak halde belirlenen taban fiyat altında fiyat ödenemez. İş kontratlarına bunun bilakis kararlar konulamaz. Çalışanlara sağlanan toplumsal yardımlar nedeniyle de taban fiyattan indirim yapılamaz.Yeni emekli aylıkları, fiyat, maaş, artırım konusunda merak edilen soruların cevapları şöyle:
1- Minimum fiyatın üzerinde maaş alanlar yeni yılda ne kadar artırım alacak?
Asgari fiyata yüzde 54.66’lık artırım tüm özel kesimde belirleyici, öbür maaşlar için de referans olacak. Bu yıl Temmuz ayında taban fiyatın ikinci artırımla 5500 liraya çıkmasının akabinde özel bölüm de harekete geçerek çalışanlara ek artırım yapmıştı. Son yıllarda yapılan fiyat artışlarında taban fiyat artışı baz alınıyor. Başka fiyatlarda bu oranda artış olmasa da fiyatlar 5-10 puan aşağısında bir fiyatla artırılması bekleniyor.
2- En düşük emekli aylığı ne kadar olacak, dul ve yetimler de yararlanacak mı?
Bugün itibariyle 3500 lira olan en düşük (taban) emekli aylığı 3 Ocak’ta açıklanacak enflasyon verisiyle netleşecek. Büyük çoğunluğu Bağ-Kur’lu olmak üzere yaklaşık 500 bin kişi en düşük fiyattan emekli aylığı alıyor. En düşük emekli aylığında 5 bin lira meblağı en güçlü seçenek olarak masada duruyor. Temmuz ayında 2500 lira olan en düşük emekli aylığına minimum fiyatın yüzde 63’ü kadar artış yapılmıştı. Yeni minimum fiyatın yüzde 63’ü oranında bir artışa gidilmesi durumunda en düşük emekli aylığı 5 bin lirayı geçecek. Taban fiyata yapılan artırım oranında (yüzde 54.66) artışa gidilmesi durumunda da 5 bin lirayı aşacak. Dul ve yetim aylığı alanlar bugüne kadar aldığı payları oranında bu artıştan yararlanacak.
3- Memur ve emekliler yeni yılda ne kadar artırım alacak?
Memur ve emekli artırımı 3 Ocak’ta açıklanacak enflasyonla netleşecek. Artırım oranı Ocak ayında toplumsal refah düzenlemeleri ile birlikte enflasyonun üzerinde çıkacak. Toplumsal refah düzenlemelerini de içeren kapsamlı bir çalışma yapılıyor. Memur ve emekli maaş, aylık artırımında yüzde 35-45 artırım varsayımları ön plana çıkıyor. Emekli maaşı için yapılacak artırım oranı için toplumsal refah düzenlemeleri ismi altında ek artırımların önü geçtiğimiz Ocak ayı devrinde açıldı. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı enflasyonun maaş ve aylıklarda yarattığı tahribatı gidermek için refah hissesi artırımı için de çalışma yapıyor. Memurlara bu yılın ocak ayında yüzde 5 toplu mukavele artırımıyla birlikte yüzde 2.5 ek artış yapılmıştı. Refah artırımının düşük aylıklara daha yüksek olmak üzere oransal artış formunda yapılması bekleniyor. En düşük memur maaşı 9yüzde 35’lik artışla 12 bin 292 lira düzeyinde olacak. Yüzde 40 artış durumunda da bu meblağ 12 bin 747 liraya çıkacak.
4- Maaş, aylıklarla birlikte ek ödemeler de artacak mı?
Devlet memuru, kontratlı, süreksiz işçi ve memur emeklisi, artırımlı maaş ve aylıklarını 15 Ocak’ta alacak. Artırımla birlikte ek ödeme de artacak. Kamuda maaşlar derece ve kademeye nazaran değişiklik gösteriyor.
Hemen her memurun maaşı farklı yatıyor. Derece ve kademe (1/1-1/4-4/1-3/3-5/4-6/4-2/4) değiştikçe alacakları maaş da farklılık gösteriyor. Toplu kontrata nazaran memurlar Ocak ayında maaşlarını ek farkla birlikte artırımlı alacak.
5- Çalışanın fiyatı senet ya da kuponla ödenebilir mi?
Senet, kupon, bono ya da öteki rastgele bir biçimde fiyat ödemesi yapılamaz. Fiyat yabancı para olarak belirlendiyse ödeme günündeki rayice nazaran Türk Lirası ile ödenebilir. Fiyat alacaklarında vakit aşımı mühleti 5 yıl uygulanıyor.
6- Taban fiyat geliri olan üniversite öğrencileri kredi, burs alabilir mi?
Asgari fiyat seviyesinde aylık yahut fiyatla daima bir işte çalışan yahut gelire sahip olan öğrenciler Yüksek Tahsil Kredi ve Yurtlar Kurumu’ndan burs yahut tahsil kredisi alabilir.
7- Fiyatı nizamlı ödenmeyen çalışanın yasal hakları nelerdir?
İşveren fiyat ödemesini en fazla 20 gün geciktirebilir. Taraflar ortasında yapılacak mukaveleyle fiyat ödemeleri daha kısa devirler halinde örneğin iki haftada bir de yapılabilir. Fiyatı geciken, çalışmaktan kaçınma hakkının yanı sıra iş akdini feshedip kıdem tazminatı talep edebilir. İş akdi sona ermeyip çalışmaya devam edenler Çalışma ve İş Kurumu müdürlüklerine şikâyet dilekçesi verebilir, iş akdi sona erip işten çıkanlar da arabulucuya başvurabilir.
İş-Kur üzerinden patronla ortak tahliller de üretilebilir. İşyerinde kısa çalışma uygulamasına geçilerek üç aydan 6 aya kadar çalışanların fiyatları İş-Kur tarafından ödenmesi sağlanabilir.
8- Maaşını alamadığı için çalışmayan emekçinin kontratı feshedilebilir mi?
Ücretin ödeme gününden itibaren 20 gün içinde (mücbir sebep olmaksızın) ödenmeyen çalışan işini yapmaktan kaçınabilir. Bu grev olarak nitelendirilmiyor. İş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez, yerine yeni personel alınamaz, bu iş diğerine yaptırılamaz. Gününde ödenmeyen fiyatlar için mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır.
9- Fazla mesai fiyatlarının bordroda görünmesi zarurî mu?
Fazla mesai fiyatlarının hak edilen fiyat sütununa yazılması gerekiyor. İş kazası, meslek hastalığı, analık hallerinde alınan istirahat raporlarına istinaden ödenecek süreksiz iş göremezlik ödemelerinde son üç ayda ödenen fiyatın tamamı temel alınıyor. Prim, ikramiye, bu nitelikteki arızı ödemelerin fiyatın yüzde 50’sini aşan kısmı dikkate alınıyor. Mesai fiyatının ücret yerine ikramiye sütununa yazılması yanlışlı hesaba neden olur, bağlanacak gelir düşer.
10- Aylık fiyat fazla mesai fiyatını de kapsayacak biçimde belirlenir mi?
Fazla mesai konusunda istisnalar hariç çalışanın onayının alınması gerekiyor. Yazılı onayla aylık fiyatın fazla mesai fiyatını de kapsayacak formda belirlenmesi çalışanın fazla mesai yapacağını kabul ettiği manasına geliyor. Aylık toplam kaç saat fazla mesai yapılacağının da baştan belirlenmesi mecburiliği bulunuyor.
İş Kanunu’na nazaran, bir yıl boyunca yaptırılan fazla mesai toplamı 270 saati geçemiyor. Bir çalışanın günlük çalışma müddetinin 11 saatten fazla olmayacağı, gece çalışmaları 7.5 saati geçemiyor. Aylık fiyatın içinde belirlenecek fazla mesai fiyatında bu mühletlere uygun olarak belirlenmesi gerekiyor.