Hükümetin Alevi açılımı kapsamında Kültür Bakanlığı’na bağlı olarak Alevi-Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı geçen kasım ayında kuruldu. İsmi ve bağlı olduğu bakanlıkla ilgili tartışmaların devam ettiği bu periyotta bu kuruma kritik bir atama yapıldı. Ayaş Kaymakamı Muharrem Alevi-Bektaşi Kültür ve Cemevi Lider Yardımcısı olarak atandı.
Muharem Eligül Ayaş Kaymaklığından evvel ise Çorum İskilip Kaymakamlığı misyonunu yürütüyordu. Bu vazifesi sırasında İstiklal Mahkemesi tarafından “halkı isyan ve irticaya teşvik” cürmünden idam edilen İskilipli Atıf’ın anmasına katılmıştı. Çorum Valisi ve vilayet mülki yönetimi tarafından yapılan anma reaksiyonlara neden olmuştu.
- Reklam -
İSKİLİPLİ ATIF KİMDİR
İskilipli Atıf Hoca, 1874’te İskilip’in Tophane köyünde doğdu. Birinci eğitimini köyündeki medreseden alan Atıf Hoca, daha sonra İskilip’in tanınmış alimlerinden Abdullah Efendi’den fıkıh ve tefsir dersleri aldı. Ailesinin itirazlarına karşın İstanbul’a giderek ilim tahsilini devam ettirmek istedi. Fatih Camii medresesinde ders gören Atıf Hoca 1902’de girdiği ruus imtihanını vererek İstanbul müderrisliğine hak kazandı. Fatih medresesinde müderris olarak ders verirken tıpkı vakitte Darulfünun Üniversitesine devam etti. Darulfünun’un İlahiyat kısmından mezun olan Atıf Hoca İstanbul Kabataş Lisesi’ne Arapça öğretmeni olarak atandı.
TEALİ İSLAM CEMİYETİ ÜYESİ
İdam edilmesiyle ilgili Tarihçi Sinan Meydan şu bilgileri yazdı:
İskilipli Atıf, şapka tersi kitap yazdığı için değil; bu kitapla “halkı isyan ve irticaya teşvik” ettiği için ve Ulusal Uğraş’ta lideri olduğu Teali İslam Cemiyeti’nin “ihanet bildirilerinden” ötürü, Ceza Kanunu’nun 55. Unsuru yeterince “anayasayı tağyir” cürmüyle “vatana ihanetten” asıldı.
İskilipli Atıf’ın sicili hiç parlak değil. II. Abdülhamit periyodunda Meşihat-ı İslamiye Dairesi’nde görevliyken periyodun şeyhülislamı tarafından Bodrum’a sürülüyor. Bodrum’dan öteki birinin pasaportu ile gizlice Kırım’a kaçıyor. Meşrutiyetin ilanından bir hafta evvel İstanbul’a dönüyor.
- Reklam -
Meşrutiyet periyodunun en gerici yayın organlarından biri durumundaki Beyanül Hak mecmuasında yazılar yazıyor.
Meşrutiyet devrinde Mahmut Şevket Paşa suikastından sorumlu tutularak Sinop’a sürülüyor. Sinop’tan Çorum’a, gerisinden Boğazlıyan’a, peşinden de Sungurlu’ya sürgün ediliyor.
Ulusal Caba’nın başlarında, 19 Şubat 1919’da, İstanbul’da Mustafa Sabri’nin lider, İskilipli Atıf’ın ikinci lider olduğu “Müderrisler Cemiyeti” kuruluyor. Bu cemiyet, 24 Aralık 1919’da “Teali İslam Cemiyeti” ismini alıyor. İskilipli Atıf, bu cemiyetin başına geçiyor.
İskilipli Atıf’ın başkanlığındaki Teali İslam Cemiyeti, İngiliz işbirlikçisi Damat Ferit’in “Hürriyet ve İtilaf Fırkası”nı destekliyor. Ayrıyeten Ulusal Uğraş aykırısı “İngiliz Muhipleri Cemiyeti” ile de ortak çalışıyor. İngiliz Muhipleri Cemiyeti kurucusu Sait Molla, Rahip Frew’e gönderdiği 26 Ekim 1919 tarihli 8. mektupta, Teali İslam Cemiyeti’nin en tesirli isimlerinden Mustafa Sabri ile görüşüp anlaştıklarını yazıyor.
Teali İslam Cemiyeti, Trakya, Batı ve Orta Anadolu’da birçok şube açıyor. Bilhassa Konya, Niğde, Nevşehir bölgelerinde tesirli oluyor. Biga, Gönen yöresindeki Gavur İmam ve Anzavur ayaklanmalarında rol oynayan ve İngilizlerin dayanağıyla Kuvayı Milliye’ye karşı cihat ilan eden Ahmediye Cemiyeti’ni destekliyor.
Mustafa Sabri’nin lider, İskilipli Atıf’ın ikinci lider olduğu Müderrisler Cemiyeti (Teali İslam Cemiyeti’nin öncüsü) 26 Eylül 1919’da Ulusal Uğraş tersi bir bildiri yayımlıyor. Bu bildiride, Kuvayı Milliyecilere “adi eşkıya”, “deli”, “cani”, “kudurmuş haydutlar” ve “aldanmışlar” diye hakaret ediliyor.
İskilipli Atıf’ın başkanlığındaki “Teali İslam Cemiyeti” ise Ağustos 1920’de Ulusal Gayret zıddı çok ağır bir bildiri yayımlıyor.
25 Kasım 1925’te 671 sayılı Şapka Kanunu kabul edildi. Şapka Kanunu sonrasında Erzurum, Sivas, Kayseri, Maraş, Giresun ve Rize’de şapka aykırısı kimi isyanlar patlak verdi. Bu vilayetlere daha çok dışarıdan gelen birtakım kışkırtıcılar, “şapka geldi, din elden gitti” propagandasıyla halkı Cumhuriyete karşı isyan ettirmek istediler. Olaylar bastırıldı. İsyanların elebaşları İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanıp cezalandırıldı.
Yargılamalar sırasında şapka aykırısı isyanlarda İskilipli Atıf’ın 1924’te çıkardığı “Frenk Mukallitliği ve Şapka” (Batı Taklitçiliği ve Şapka) isimli yapıtının tesirli olduğu görüldü. Zira İskilipli Atıf, 32 sayfalık bu risalesinde “Şapka takmak küfürdür!” diyor. “Şapka, din ve milliyet göstergesidir!” diyor. “Dolayısıyla şapka takmak Müslümanı dinden çıkarır!” diyor. İskilipli Atıf’a nazaran “Müslümanlar dinlerine, kalpleriyle ve lisanlarıyla olduğu kadar, feslerinin sarığı ve püskülü ile de bağlı olmalıdırlar. Bu bağı bozmak, düpedüz dinsizliktir, küfürdür!”
İskilipli Atıf, “Frenk Mukallitliği ve Şapka” isimli kitabı nedeniyle 16-18 Aralık 1925’te Giresun İstiklal Mahkemesi’nde yargılanıyor. Daha evvel İçişleri Bakanlığı, 26 Eylül 1925’te 4717 numaralı bir buyruk ile bu kitabın toplatılıp satışının yasaklanmasına karar vermişti. İstiklal Mahkemesi, bu kararı hatırlatarak İskilipli Atıf’ı hür bırakıyor. Fakat çok geçmeden İskilipli Atıf’ın, kelam konusu kitabını, bilhassa şapka tersi isyanların çıktığı bölgelere el altından dağıttığı anlaşılıyor. Bu nedenle İskilipli Atıf, bu sefer de Ankara İstiklal Mahkemesi’nde yargılanıyor. (Ocak-Şubat 1926).
Patronlardunyasi.com /ÖZEL
