Türkiye ile Güney Kore’nin endüstrileşme ve kalkınma hikayeleri emsal nitelikler taşımış, lakin Güney Kore kalkınma konusundaki adımları daima Türkiye’den evvel atmıştı: Tekstil-konfeksiyon ile besin dallarındaki ihracatı Güney Kore 70’li yıllarda, Türkiye 80’li yıllarda artırmıştı.
- Reklam -
Demir-çelik ve beyaz eşya ihracatını Güney Kore 80’li yıllarda, Türkiye 90’lı yıllarda yükseltmişti. Otomotiv ihracatındaki gelişmeyi Güney Kore 90’lı yıllarda, Türkiye 2000-2010 devrinde başlatmıştı. Elektronik endüstrisinde ve akıllı telefon ile çip üretimindeki atılımı Güney Kore, 2000-2010 periyodunda yapmış, Türkiye ise yalnız savunma endüstrisinde başarılı olmuş lakin elektronikte bir atılım gerçekleştirememişti.
Bu gecikmelerin ve aşağıdaki özetlenen faktörlerin tesiri sonucunda Türkiye’nin kişi başına ulusal geliri, Güney Kore’deki seviyenin çok gerisinde kalmıştı:
– Eğitim seviyesi: 25 yaş üstü nüfusta ortalama eğitim mühleti Güney Kore’de 1980 yılında 7.1’e 2020’de 13 yıla çıkmıştı. Güney Kore, eğitime yaptığı yatırımın meyvelerini 1980’den sonra toplamıştı.
- Reklam -
Türkiye’deki ortalama eğitim müddeti, 1980’de 2.9, 2010’da 6.6 ve 2020’de 9 yıla yükselmiş, bu vasat performans kalkınma sürecini olumsuz etkilemişti.
– Devletin iktisattaki faal rolü: Kore’de devlet, iktisadın teknolojik seviyesini yükseltmeyi amaç alan ve bu çalışmaları planlı bir halde yürüten bir strateji izlemişti. Hür piyasa iktisadının rekabet unsuru ile akılcı devlet siyasetinin sentezi sayesinde Güney Kore iktisadı sınıf atlamıştı.
Ekonomim gazetesinden Faruk Türkoğlu’nun yazısına nazaran Türkiye, 1980-2020 devrinde hür piyasa iktisadını neredeyse en katıksız formu ile uygulamıştı. Devlet, savunma endüstrisi ve kimi stratejik kesimler dışında endüstriden ve üretimden çekilmişti. Art geriye gelen hükümetler yeni, kapsamlı ve tezli bir sanayi siyaseti geliştirememiş, geliştirilenler de uygulanmayınca büyüme performansı olumsuz etkilenmişti.
– İktisattaki istikrar: Güney Kore’de 1960 ile 2022 ortasında iktisat iki defa (1980 ve 1998) daraldı, bir defa de büyüme oranı sıfır ile yüzde 1 ortasında (2009) kalmıştı.
Türkiye’de iktisat tıpkı devirde altı sefer (1979, 1980, 1994, 1999, 2001 ve 2009) daralmış, üç defa de büyüme oranı sıfır ile yüzde 1 ortasına (1989, 1991 ve 2019) gerilemiş, kırılgan iktisat, girişimcilerin yatırım eğilimini zayıflatmıştı.
– İthal ikamesi stratejisinin gerçek uygulanışı: Güney Kore’de ithal ikamesi stratejisi 1961’e kadar tam olarak uygulanmış, daha sonra yerli sanayi kısımlarını dış rekabete karşı koruyan tedbirler basamaklı olarak yürürlükten kaldırılmıştı. l kesimin sanayi şirketleri 1970’den sonra ihracat yapacak duruma gelmişti.
Türkiye’de ithal ikamesi stratejisi, ihracata öncelik verilmeden 1977-1980 Krizi’ndeki tıkanma noktasına kadar sürdürülmüş, 1980 sonrasında ise yalnız besin ve tekstil-konfeksiyon bölümlerinde ihracat yapılabilmişti. Otomotiv ve demir-çelik dallarında ihracat 90’lı yıllarda başlamıştı.
– Planlamaya verilen ehemmiyet: Güney Kore’de 1961’de kurulan Ekonomik Planlama Heyeti (EPK), iktisadın istikametini ve sanayi siyasetlerini belirlemişti. Bir cins “süper bakanlık” statüsüne ve yetkisine sahip olan EPK’nın lideri direkt cumhurbaşkanına sorumluydu.
Türkiye’de devleti yönetenler ve iktisat idareleri planlamayı bir ayak bağı olarak görmüştü.
– Bilimşehirin kuruluşu: Güney Kore’de, kurulmasına 1972’de başlanan Daedeok bilim kenti 20 yılda tamamlanmıştı. Başlangıç basamağında kentte 1 devlet üniversitesi ve 5 araştırma enstitüsü vardı. Daima olarak gelişen kentte, 2021 yılında 7 üniversite, 26 araştırma enstitüsü, 2000 dolayında özel teknoloji şirketi, 15 bin 600’ü doktora derecesine sahip olan toplam 76 bin çalışan vardı. Kentin ismi da İnnopolis (yenilik şehri) olarak değiştirilmişti.
Türkiye’de TÜBİTAK 1972’de Gebze’de Marmara Araştırma Merkezi’ni kurmuş, 1994’de Gebze Teknoloji Enstitüsü araştırmalarına başlamıştı. Gebze Bilişim Vadisi’nin temeli ise 2015’te atılmıştı. Bu bilim ve teknoloji teşebbüslerinde faydalı çalışmalar yapılmış ancak 1980 sonrasında misyona gelen hükümetler Gebze’yi, Japonya’nın Tsukuba, Kore’nin Daedeok, Fransa’nın Sophia Antipolis ve Hollanda’nın Brainport’u üzere büyük bir bilimşehire dönüştürememişti.
– Temel bilim araştırmalarına öncelik: 1989 yılında çıkarılan “Temel Bilimler Araştırmalarını Yaygınlaştırma Yasası” sonrasında kurulan üniversiteler ve enstitüler Kore’nin bir teknoloji ülkesi olmasına kıymetli katkılar yapmıştı.
Türkiye’de 1983 yılında kurulan Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun (BTYK) yılda iki toplantı yaparak bilimsel ve teknolojik araştırmalara taraf vermesi gerekiyordu. Ne var ki BTYK, 1998’e kadar 28 toplantı yapması gerekirken lakin üç defa toplanabilmişti.
– Araştırma enstitüleri: Güney Kore’de devlet, sanayi kısımlarının ve şirketlerinin yeni teknolojileri benimsemesi için bilimsel araştırma enstitüleri kurmuştu. Enstitüler araştırma sisteminin kurumsallaşmasını ve sürekliliğine katkıda bulunmuştu. Sayıları 2022’de 77’ye ulaşan ve bağımsız çalışan enstitüler “ticarileştirme” konusunda da bir altyapı oluşturmuştu. Türkiye’de enstitüler muhakkak bir atılım planı yahut programı bütünlüğü içinde değil, muhtaçlık duyuldukça açılmıştı. Enstitülerin sayısı Güney Kore ve Çin’deki enstitülerin sayısına nazaran çok daha az olmuştu.
– Odaklanmanın tesiri: Güney Kore’de enstitüler uzmanlaşmanın sağlanması ve araştırmaların derinleştirilmesi için bir yahut az sayıda husus üzerine odaklanmıştı. Türkiye’de ise enstitülerin birleştirilmesi verimliliği olumsuz etkilemişti.
Yukarıda anlatılan faktörlerin bileşik tesiri sonucunda Güney Kore’nin kişi başına ulusal geliri (KBMG) 2021’de 34 bin 998 dolara yükselmişti. Türkiye’de 2012’de 9 bin 661 dolar olan KBMG. 2022 yılında lakin 10 bin 655 dolara çıkarılabilmişti.
Türkiye ve Güney Kore farklı bir geçmişe, tarihi şartlara ve kültüre sahip olduğu için, Kore’de muvaffakiyet getiren uygulamanın Türkiye’de de uygun sonuç vereceği söylenemez. Lakin her iki ülkede tıpkı bahislerde yapılanların karşılaştırılması gelecekte uygulanacak bilim, teknoloji ve iktisat siyasetleri konusunda birtakım ipuçları verebilir.
