Aracımız olsun olmasın akaryakıttaki artışlar hepimizin hayatını zorlaştırıyor. Aracı olanlar için aslında çok önemli bir yük haline geldi akaryakıt almak. Aracı olmayanlar için de artan akaryakıt fiyatları ulaştırma maliyetlerindeki artış demek. Ulaştırma maliyetlerindeki artış da direkt başta besin olmak üzere tüm eserlerin fiyatlarının artmasına neden oluyor.
- Reklam -
Bu köşeyi takip eden okurlarımız bilirler. Akaryakıt fiyatlarındaki artışta üç temel konu olduğunu daha evvel de tekraren yazdım. Birinci konu dünyadaki petrol fiyatları. İkincisi petrol ithalatçısı olduğumuz için Dolar’ın TL karşısındaki pahası. Üçüncüsü ise vergiler.
Dünyadaki petrol fiyatları esasen 2021 yılının ikinci yarısından beri üst hakikat gidiyordu. Rusya-Ukrayna savaşı da bunun üzerine tüy dikti. Dolar/TL’deki durum da esasen hepimizin malumu. Başka ikisini bir kenara bırakıp bugün biraz vergi kısmına bakalım istedim.
Evvel fiyatlara bir bakalım.
- Reklam -
Önceki akşam gelen son artırımla birlikte İstanbul’da bir litre akaryakıtın fiyatı 19,80 TL oldu. Motorinin fiyatı da 23,60 TL’ye yükseldi. Aklınızı çok karıştırmamak için yalnızca özel tüketim vergisi (KDV) ve katma bedel vergisi (KDV) üzerinden bir hesap yapmak istedim.
Biliyorsunuz akaryakıtta ÖTV oranları maktu olarak belirleniyor. Yani oran olarak değil litre başına bir vergi konuyor. Yani bir araç sahibi bir litre akaryakıt aldığında ödediği 19,80 TL’nin içerisinde 2,52 TL ÖTV ödüyor. Motorinde ÖTV ise 2,05 TL! Buradaki püf noktası ise şu. Dünyada petrol fiyatlarındaki değişim, Dolar/TL’deki değişim ne olursa olsun vergi ölçüsü sabit kalıyor. Bu ölçüsü değiştirebilecek tek öge ise devlet!
Hakikaten geçtiğimiz yılsonuna kadar akaryakıt ve motorinde fiyatlar çok arttığında, devlet bu ÖTV gelirinden vazgeçerek fiyat artışlarının tüketiciye daha hudutlu yansımasına yönelik adımlar atabiliyordu.
Sonuncu pompa fiyatı oluşurken ÖTV’li akaryakıt fiyatının üzerine bir de KDV ekleniyor. KDV ise oran olarak uygulanan bir vergi ve akaryakıtta bu oran yüzde 18! Bu verginin oran olarak uygulanan bir vergi olmasından dolayı eserin ÖTV eklenen fiyatına akaryakıt istasyonlarında bir de yüzde 18 vergi eklenerek pompa fiyatı bulunuyor. Bu da alışılmış gelen her fiyat artışını daha da artırıyor.
Başınız karışmasın diye bir örnekle kolaylaştırayım.
Diyelim ki bir litre akaryakıt 10 TL’ye mal olsun. Bu maliyetten bağımsız olarak ÖTV 2,52 TL! ÖTV’li fiyat 12,52 TL oluyor. Satış fiyatı ise bu fiyatın yüzde 18’i olan KDV de eklenerek bulunuyor. Yani bu durumda KDV 2,25 TL oluyor. 10 TL’lik akaryakıta vergiler eklendiğinde 14,77 TL ödemiş oluyorsunuz.
Şayet ki petrol fiyatları artar ya da Dolar/TL artarsa akaryakıtın maliyeti artıyor. Üstteki örnek üzerinden tekrar diyelim ki yüzde 10 artmış olsun maliyet! Bu durumda akaryakıtın maliyeti 10 TL iken 11 TL’ye çıkıyor. Bakalım pompa fiyatında artış tekrar 1 TL’mi?
ÖTV sabit. Yani yeniden 2,52 TL. ÖTV’li fiyat 12,52’den 13,52’e çıkıyor. Burada değişim birebir tıpkı. KDV ise bu yeni ÖTV’li fiyatın yüzde 18’i olarak hesaplanacak. 13,52 TL’nin yüzde 18’i 2,43 TL oluyor. Akaryakıtın pompa satış fiyatı ise bu hesapla 14,77’den 15,95 TL’ye çıkıyor. Gördüğünüz üzere artış 1 TL’nin üzerinde!
Neden zira KDV oran olarak uygulanıyor.
Yani gelen her artırıma bir artırım da devlet vergi artırımı yapmış oluyor.
***
Pandemi periyodu öncesinde ve sırasında sık sık yapılan ÖTV indirimlerinin de artık gündemde olmadığını üstte size hatırlatmıştım. Zira devletimizin birçok masrafı var.
Mesela döviz sıçramasın diye uygulamaya koyulan kur muhafazalı mevduat sisteminin masrafları. Daha evvelki bir yazıda hesaplamıştım tahminen hatırlarsınız. KKM’nin uygulamaya başladığı birinci 10 günde 100 milyar TL civarında sisteme bir kaynak girişi olmuştu. Kurdaki artış nedeniyle benim hesabıma nazaran Hazine’ye KKM uygulamasının birinci 10 gününün maliyeti 20 milyar TL civarında.
Yani faiz sebep enflasyon sonuç deneyinin öncü maliyeti bu!
KKM’nin başladığı tarihten bir gün evvel ise akaryakıttaki ÖTV hem akaryakıtta hem de motorinde sıfıra inmişti ve KKM ile çabucak hemen birebir günde yine arttırılmıştı.
Çok âlâ denk gelmiş değil mi?
Neden bu türlü diyorum söyleyeyim.
KKM’nin ve akaryakıtta tekrar ÖTV’nin alınmaya başladığı 24 Aralık 2021 gününden bu yana devletin akaryakıttan topladığı vergi de yaklaşık 20 milyar TL’nin biraz üzerinde de ondan.
Kelamın özüne geleyim.
Devleti yönetenler “zihni sinir” projelerini denemeye kalkmasalardı KKM diye bir şeye gerek olmayacaktı. Tahminen de devlet de bu tip israf harcamaları yapmamış olsaydı akaryakıtta tüm dünyada fiyatların arttığı şu periyotta vatandaşına bir nefes alanı açabilecekti.
Açsaydı ne mi olacaktı?
Litre fiyatı bugün 19,80 TL olan akaryakıtı 14,25 TL’ye ve 23,60 TL olan motorinin litresini de 17,94 TL’ye alabilecektik.
İşte o vakit iktidar sözcülerinin dünyadaki krizden etkileniyoruz cümlesi de daha manalı olabilecekti.
Fakat kendileri kabul etmek istemeseler de bu hesaba baktığımızda boşuna konuşuyorlar!